ŻARNÓW - Grodzisko

Grodzisko w Żarnowie to pozostałość drewniano-ziemnego grodu książęcego i możnowładczego funkcjonującego przynajmniej od XI w. Stąd miała wywodzić się polska gałąź rod Odrowążów, począwszy od Prandoty Starego. Gród położony był na wzniesieniu zwanym Górą Mierzińską, która sąsiadowała ze wzgórzem kościelnym oraz obszernym przedzamczem. Całość otoczona była fosą i tworzyła ciekawy przykład założenia obronno-osadniczego, ale nikły stopień zachowania i danych źródłowych nie pozwalają odtworzyć jego wyglądu. Wg hipotez mógł to być jeden z największych kompleksów obronnych Polski Centralnej. Jego duże znacznie podkreślają wczesne wzmianki: w "Kronice książąt polskich" pod datą 1096 r. znajduje się informacja o pobycie w grodzie Bolesława Krzywoustego i jego brata Zbigniewa, a 40 lat później wymieniany jest w bulli papieskiej. Potwierdza to też doniosłe wydarzenie z 1319 r. - w Żarnowie odbył się wiec najmożniejszych osób w państwie, przygotowujący koronację Władysława Łokietka. Znaleziska archeologiczne ograniczają się jednak do XI-XII w. Teren został bowiem przez wieki zniwelowany, a dzieło zniszczenia dokonało się podczas budowy pobliskiej drogi. Podobno w czasie potopu szwedzkiego, król Jan Kazimierz ze szczytu grodziska obserwował przegraną bitwę polskiego wojska ze Szwedami. W XX w. na grodzisku postawiono pomnik bojownikom walczącym o wolność ojczyzny oraz pomnik upamiętniający bitwę stoczoną przez gen. AK "Bończę" Załęskieego.